1Páant niíj péanit, nin pah Jesús jwiítdih ã jwʉ́ʉb niíj naáwáp jĩ:
2—Oveja wʉ̃ʉ́hdih jwĩ jeémát yeó jáap, Pascua ĩ niijní, chéne yeó jáap ã jʉdhdatdih ñi jéihna caá. Caán yeó jáapdih weemdíh eníhcannitboó teonit, weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñédih bitadih ĩ wʉ̃hbipna caá, weemdíh cruzboó péoh dodhnit ĩ mao yohat pínah niijná, ã niijíp jĩ.
3Tʉ́ttimah, sacerdotewã ĩ chah maáh, Caifás wʉ̃t jʉmni pebhna bita jwĩ maáta biícdih ĩt míic wáacap wʉt jĩ.
4Pánih míic wáacnit, ded pah Jesúsdih teonit, ĩ mawat tʉ́ʉtat pínahdih nin pah ĩt niíj míic wéhenap wʉt jĩ:
5—Pascua yeó jáapnadih, dawá cã́acwã ĩ jʉmʉchah, Jesúsdih jwĩ tewat tʉ́ʉtʉchah, nihat tʉbit ĩta íij tagaá. Pánih íijnit, jwiítdih ĩta míic mao tagaá. Pánihna, ĩ encah, jwĩ tewat tʉ́ʉtʉ́p, ĩt míic niijíp wʉt jĩ.
6Queét Jerusalén tʉ́tchiboó ĩ míic wéheat pónih, jwiít Betania tʉ́tchiboó jʉmna, bácah moópniji Simóníh mʉʉná jeémpna jwĩ chãjap jĩ.
7Páant jwĩ jeéméchah, biíc yad wili tʉ́i chej jʉmni bʉ́dí jíib jʉmni yíi quiítdih mi ʉb waád jʉyʉ́p jĩ. Caán quiít alabastro ĩ niijní jeejĩ́h ĩ chãjni quiít ã jʉmʉp jĩ. Pánihna, Jesús pebh jʉinít, caán yíijĩh ã́ih wao dáhdih mi pʉhwʉp jĩ.
8Páant mi pʉhwʉchah ennit, jwiít ã bohénitboó jwĩ íijip jĩ. Pánih íijnit, nin pah jwiítjeh jwĩ míic niijíp jĩ: —¿Dépanih tigaá nint chej jʉmni yíi bʉ́dí jíib jʉmnidih páant mi pʉoh peét?
9Caandíh jíib chãj wʉ̃hnit, mi jíib teonidih moh yéejnitdih mi wʉ̃hʉchah, chah ãta tʉ́i taga, jwĩ niijíp jĩ.
10Páant jwĩ míic niijíchah joinít, Jesús jwiítdih nin pah ã niíj naáwáp jĩ: —¿Dépanih tigaá caántdih páant ñi niíj jʉ̃ih? Weemdíh caántboó mi tʉ́i chãjna caá.
11Moh yéejnit ñijeéh páantjeh ĩ jʉmbipna caá. Débólih teo wáaquíhna, queétdih ñi jéih teo wáacbipna caá. Obohjeéhtih, weémboó ñijeéh nin baácboó bahnibit wã jʉm jwʉhbipna caá.
12Pánihna, wʉnniíh bácahjidih jwĩpĩ́ pʉhwat pah, weemdíh chej jʉmni yíijĩh pʉohna, wã wʉnʉchah weemdíh ĩ yohat pínahdih mi ámohna caá.
13Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nihat baácboó wĩ́ih tʉ́ini doonádih naóhna, nint bʉʉ weemdíh mi chãjatjidihbʉt ĩ naóhbipna caá. Páant ĩ naáwáchah joinít, caántdih dawá ĩ náhnibipna caá, Jesús ã niijíp jĩ.
14Páant ã niijíchah joinít, jwĩjeéh jʉmni, Judas Iscariote, sacerdotewã ĩ maáta pebhna bejnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ:
15—Jesús pebhna yeebdíh wã dʉó wáyat pínah jíib ¿débóo ñi wʉ̃hbi? ãt niijíp wʉt jĩ. —Páant jwiítdih ma dʉó wáyachah, treinta platajĩh ĩ chãjniji jʉ́dʉnadih jwĩ wʉ̃hbipna caá, wẽinit, ĩt niijíp wʉt jĩ. Páant niijnít, Judasdih ĩt jíib chãjap wʉt jĩ.
16Páant ĩ jíib wʉ̃hnidih ʉbnit, Judasboó débólih queétdih ã dʉó wáyat pínahdih ãt jenah joyóp tajĩ.
17Paacánni pandih jwĩ jeémát yeó jáapna jwíih waadní yeó jáapdih jwiít Jesúsdih nin pah jwĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Ded mʉʉ́boo tígaá Pascua jeémátdih jwiítdih ma nʉmah jeémpbi? ¿Dedboo tígaá jeémát jwĩ chãjbi? jwĩ niijíp jĩ.
18—Jerusalén tʉ́tchina ñi bejeé. Caanná jʉibínit, biíc newédih jwãáhnit, caandíh nin pah ñi niijí: ‘ “Wã wʉnat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá. Pánihna, míih mʉʉ́boó Pascua jeémátdih wã bohénitdih wã nʉmah jeémpbipna caá”, Bohéni ã niijná be’, caandíh ñi niijí, Jesús jwiítdih ã niíj jepahap jĩ.
19Páant ã niijíchah joinít, biquína jwĩjeéh jʉmnit ĩ bejep jĩ. Caanná jʉibínit, ĩ jwãáhni newé ã waóh bejni mʉʉná waadnít, jwiítdih Jesús ã nʉmah jeémát pínahdih ĩt chãjap tajĩ.
20Tʉ́ttimah, tõo ñáh jʉ̃ʉ́wʉ́chah, Jesús jwiítdih caán mʉʉná nʉmah waadnít, Pascua jeémátdih biícdih jwĩ jeémép jĩ.
21Páant jwĩ jeémát pónih, Jesús jwiítdih nin pah ã niijíp jĩ: —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Weemdíh eníhcannitdih dʉó wáini pínah ñi cãtíh ã jʉmna caá, ã niijíp jĩ.
22Páant ã niijíchah joinít, bʉ́dí jenah joiná, jwiít nihat biquínajeh caandíh nin pah jwĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Weém nihcan niít? jwĩ niijíp jĩ.
23—Pandih weém biícdih neéh jeémpni weemdíh eníhcannitdih dʉó wáini pínah ã jʉmna caá.
24Páant yeejép wã yapat pínahdih jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani ãt daacáp tajĩ. Pánihna, weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé caán ã daacátji pahjeh yeejép wã yapbipna caá. ¡Obohjeéhtih, weemdíh eníhcannitdih dʉó wáiniji yeejép pohba ã yapbipna caá! Caán ã cã́ac jʉmcah, chah ãta tʉ́i tagaá, jwiítdih ã niijíp jĩ.
25Páant ã niijíchah joinít, Judas, caandíh eníhcannitdih dʉó wáini pínah, Jesúsdih nin pah ã niijíp jĩ: —¿Maá, weém nihcan niít? ã niijíp jĩ. —Ma niiját pah meemjéh tigaá, Jesús caandíh ã niíj jepahap jĩ.
26Páant ã niiját tʉ́ttimah, Jesús pandih ʉbnit, “Tʉ́ina caá, Paá”, niíj, caandíh dajnit, jwiítdih ã wʉ̃hʉp jĩ. —Nin pan wĩ́ih bácah panihni caá. Caandíh ñi jeémé, ã niijíp jĩ.
27Páant niíj péanit, jiwá iguíh mac jʉmni pamapdih ʉbnit, “Tʉ́ina caá, Paá”, niijnít, caandíhbʉt jwiítdih ã wʉ̃hʉp jĩ. —Yeéb nihat nindih ñi babhbaá.
28Nin wĩ́ih meép panihni caá. Wĩ́ih meépjĩh ĩ yéejat jíib bʉʉdáátdih jíib chãjna, dawá cã́acwãdih wã wʉn wʉ̃hbipna caá, Dios biícdih ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná.
29Yeebdíh yoobópdih wã naóhna caá. Nin baácboó jʉm jwʉhna, jiwá iguíh macdih wã jwʉ́ʉb babhcan niít. Tʉ́ttimah, wã íip biícdih maáh jʉmnajeh, yeebdíh wã jwʉ́ʉb nʉmah wẽi babhbipna caá, jwiítdih ã niijíp jĩ.
30Páant ã niiját tʉ́ttimah, jeémp péanit, Diosdih jwĩ wẽi eo péanachah, Jesús jwiítdih Jerusalén tʉ́tchimant ã nʉmah bac bejep jĩ. Pánih bac bejnit, Olivo jeéboó bejni namádih ã nʉmah bejep jĩ.
31Pánih bejna, nin pah jwiítdih ã niíj naáwáp jĩ: —Bʉʉ cheijeh yeéb nihat ʉ́ʉmna, weemdíh ñi cádahbipna caá. Jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘ “Ovejawãdih en daonídih wã mawachah, nihat ovejawã ĩ jweí peét bejbipna caá”, Dios ã niijná caá’, naóh yapani ãt niíj daacáp tajĩ.Pánihna, weemdíh ñi cádahat pínahdih wã jéihna caá.
32Obohjeéhtih, weemdíh ĩ mao yohochah yʉhna, Dios weemdíh ã jwʉ́ʉb booaat tʉ́ttimah, Galilea baácna yeebdíh wã waóh bej pã́ibipna caá, ã niijíp jĩ.
33—Queét nihat ĩ cádahachah yʉhna, weémboó wã cádahcan niít, Pedro ã niijíp yʉh jĩ.
34—Yoobópdih meemdíh wã naóhna caá. Bʉʉ cheijeh mʉjbai ã ewat pínah jã́tih biíc peihcanni láa ‘¡Caandíh wã jéihcan caá!’ ma niíj yeebipna caá, Jesús caandíh ã niijíp jĩ.
35—Majeéh weemdíhbʉt ĩ mawachah nihna, weémboó ma niiját pah wã niijcán niít, Pedro chah ã jwʉ́ʉb niijíp jĩ. Jwiít nihatbʉt biíc yoobó jwĩ niijíp yʉh jĩ.
36Olivo jeená pʉ́ʉh laab béjnit, Getsemaní ĩ niijní pácahi jʉmʉpna jwĩ jʉibínap jĩ. —Conboó Diosdih ʉʉ́bʉ́dih wã bej jwʉhʉchah, ninjĩh ñi chʉ́ʉd páñaá, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ
37Páant niíj péanit, Pedrodih, Zebedeo ã weh chénat pahdihbʉt yʉʉ́pbit ã nʉmah bejep jĩ. Pánih bejnit, ded pah ã yapat pínahdih bʉ́dí jenah joinít, ãt jĩ́gah jwíihip wʉt jĩ.
38—Tʉbit jĩ́gahnit, wʉnni pah caá wã jʉmʉp. Pánihna, yeebbʉ́t ʉ̃ocanjeh, ninjĩh ñi ʉʉ́bh páñaá, queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
39Páant niíj péanit, chibít yʉʉ́pbit bej, baácboó páah yoh ñajnit, “Paá, ma náahna, weemdíh ma wʉnat tʉ́ʉtca bojoó. Obohjeéhtih, weém wã wʉníhcah yʉhna, meémboó páant ma náah yacachah, wã wʉn wʉ̃hbipna caá”, Jesús Diosdih ãt niijíp wʉt jĩ.
40Páant niíj ʉʉ́bh péanit, Jesús queét biíc peihcannit ã bohénit ĩ páñapboó ãt jwʉ́ʉb jʉyʉ́p wʉt jĩ. Páant ã jwʉ́ʉb jʉí enechah, ʉ̃ona ĩt chãjap wʉt jĩ. —¿Pedro, biíc horabit ʉ̃ocanjeh, ma noón pã́icannit beé?
41Tʉ́i jáanit, Diosdih yeebdíh ʉʉ́bát caá náahap, yéej chãjat jenah joyátdih ñi yap yohat tʉ́ʉt niijná. Tʉ́i chãjíhna yʉhna, jáacan, ʉʉ́bhcan, páant ñi jéih bʉʉjácan niít, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
42Páant niíj péanit, jwʉ́ʉb ʉʉ́bʉ́dih bejnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: “Paá, cã́acwãdih wã wʉn wʉ̃hat pínahdih ma náah yacachah, wã yeejép yapíhcah yʉhna, ma náahat pah weemdíh ã yapa naáh”, Diosdih ãt niijíp wʉt jĩ.
43Pánih ʉʉ́bh péanit, biíc peihcannit pã́init pebhboó ã jwʉ́ʉb jʉyʉ́chah, jwʉ́ʉb ʉ̃ona ĩt chãjap wʉt jĩ. Tʉbit quíib chei jʉmʉchah, ĩt jwʉ́ʉb ʉ̃wah bejep wʉt jĩ.
44Páant ĩ ʉ̃wʉchah ennit, jwʉ́ʉb ʉʉ́bʉ́dih ãt bejep wʉt jĩ. Pánih bejnit, biíc yoobó ãt ʉʉ́bʉ́p wʉt jĩ.
45Pánih ʉʉ́bh péanit, ã bohénit pebhna jwʉ́ʉb jʉinít, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Yeéb páantjeh ʉ̃onit, choó niít ñi chãjap? Páant bóojeh tigaá. Bʉtéh yeejépwã weemdíh tewedih jʉiná caá ĩ chãjap.
46Ñi jáa bojoó. Chóbe, jwĩ chéenwã ĩ páñapboó jwĩ bejjĩh. Weemdíh eníhcannitdih dʉó wáini ã jʉiná caá, queétdih Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
47Páant ã niijíchahjeh, ã bohéniji Judas ã jʉyʉ́p jĩ. Judasjeéh dawá cã́acwãbʉt ĩ jʉyʉ́p jĩ. Íibat naaná, máa quiítnadihbʉt ĩ bíbohop jĩ. Sacerdotewã ĩ maáta, bita jwĩ maátabʉt queétdih ĩt wahap tajĩ, Jesúsdih teonit, ĩ pebhna ĩ ʉb bejat pínah niijná.
48Jesús pebhna ĩ jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih, Judasboó queétdih nin pah ãtát niíj jéihya naáwáp wʉt jĩ: “Pʉ́o tíibdih nomnit, wã ʉʉ́bhnidih ñi teweép”, ãt niijíp wʉt jĩ.
49Pánihna, jwĩ pebhna jʉinít, Judasboó Jesús pebh ã jʉyʉ́p jĩ. —¿Ma jʉm, Bohéní? niíj ʉʉ́bhnit, Jesúíh pʉ́o tíibdih ã nomop jĩ.
50Páant ã niíj ʉʉ́bʉ́chah enna, Jesús caandíh nin pah ã niijíp jĩ: —Wã chéen, ma jenah joyátji pah ma chãjaá, ã niijíp jĩ. Páant Judas ã ʉʉ́bʉ́chah ennit, Jesúsdih tewedih jʉ̃óhnit caandíh ĩ tewep jĩ.
51Páant ĩ tewechah ennit, biíc jwĩjeéh jʉmniboó íibat naadíh jwã́at wái ʉbnit, sacerdotewã ĩ maáhdih teo wʉ̃hniíh moli chóodih ã dʉ́ʉc bóod yohop jĩ.
52Páant ã dʉ́ʉc bóod yohochah ennit, Jesús caandíh nin pah ã niijíp jĩ: —Míih íibat naadíh ma jwʉ́ʉb jwejeé. Nihat íibat naajĩ́h míic maonitboó íibat naajĩ́h ĩ wʉnbipna caá.
53¿Nindih ñi jéihcan niít? Wã íip ã teo wáacatdih wã ʉʉ́bʉ́chah, cien mil ángelwãdih ãta wah taga, weemdíh ĩ ʉb bejat pínah niijná.
54Obohjeéhtih, páant ã chãjachah, ã naáwátdih naóh yapanit ĩ niíj daacátji pah ãta yapcan tagaá. Pánihna, wã íip weemdíh ã náah yacat pah, jon jã́tih ĩ niíj daacátji pahjeh tigaá weemdíh yapat náahap, Jesús ã niijíp jĩ.
55Páant niíj péanit, caandíh tewedih jʉinítboodíh nin pah ã niijíp jĩ: —¿Nʉʉmnídih tewat pah íibat naaná, máa quiítnadihbʉt ʉbnit, weemdíh tewedih ñi jʉ̃óhnit beé? Yeó jáap jʉmat pah Dioíh mʉʉ́boó ñijeéh wã jʉmʉchah yʉhna, weemdíh ñi teocap be.
56Obohjeéhtih, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátji pah bʉʉ weemdíh yapat ã náahna caá, ã niijíp jĩ. Páant ã yapachah enna, jwiít nihat ã bohénit jwĩ jweí peét bejep jĩ.
57Jesúsdih teonitboó sacerdotewã ĩ maáh Caifáíh mʉʉná ĩt ʉb waad béjep wʉt jĩ. Jesúsdih naóh yacat tʉ́ʉt niijná, ã́ih mʉʉ́boó jʉmni míic wáacat tólihboó sacerdotewã ĩ maáh, caandíh nʉmp jʉmnit maáta, Moisés ã wʉtatjidih bohénit, bita jwĩ maátabʉt ĩt míic wáac jʉibínap wʉt jĩ.
58Obohjeéhtih, Pedroboó Jesúsdih yʉʉ́pjeh ãt en péenap wʉt jĩ. Pánihna, sacerdotewã ĩ maáíh mʉʉ́ wáihyat jʉ́dʉboojéh ãt waád jʉibínap wʉt jĩ. Pánih waád jʉibínit, ded pah Jesúsdih ĩ chãjachah, jéihyat tʉ́ʉt niijná, Pedro tʉʉ cʉ́ʉt jwẽ́ejdih, mʉʉdíh wapnit biícdih, ãt mée chʉ́ʉdʉp wʉt jĩ.
59Sacerdotewã ĩ maáta, nihat bita maáta biícdih Jesúsdih mao yohat tʉ́ʉt niijná, yee naóh yacnit pínahdih ĩt bidip wʉt jĩ.
60Obohjeéhtih, dawá yee naóhnit ĩ jʉmʉchah yʉhna, chénewã biíc yoobó niijnítdih ĩt bid jʉicáp wʉt jĩ.
61Maatápdih ĩ bidat tʉ́ttimah, chénewã waád jʉibínit, nin pah ĩt niíj yee naóh yacap wʉt yʉh jĩ: —Caán nin pah ã niijíchah, jwĩ joyóp be: ‘Dioíh mʉʉdíh wã yoh beedábipna caá. Pánih yohnit, biíc peihcanni yeó jáap tʉ́ttimah jáap mʉʉ́ wã chãj péabipna caá, páant mʉntih’, ã niijíp be, ĩt niijíp wʉt yʉh jĩ.
62Páant ĩ niijíchah joinít, sacerdotewã ĩ maáh ñah ñʉhnit, Jesúsdih nin pah ãt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá queétdih ma jepahcan? ¿Dedé tibeé ma yéej chãj, meemdíh páant ĩ niíj naóh yacachah? ãt niijíp wʉt jĩ.
63Páant ã niijíchah joiná yʉhna, Jesús ãt jepahcap wʉt jĩ. Páant ã jepahcah enna, sacerdotewã ĩ maáh nin pah caandíh ãt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —Meemdíh wã wʉtna caá. Dios ã enechah, yoobópdih jwiítdih ma naáwá. ¿Meém Dios wʉ̃ʉ́h, ã wahni Cristo niít ma jʉmʉp? ãt niijíp wʉt jĩ.
64—Páant ma niiját yoobópdih tigaá. Yeéb nihatdih nin pah wã naóhna caá: Weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé Chah Wẽpni ã jéihyepmant bóo bʉwámant chʉ́ʉdnit, wã wʉtʉchah, mah tólihjih wã jwʉ́ʉb dei jʉ̃ʉ́wʉ́chahbʉt, ñi enbipna caá, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
65Páant ã niijíchah joinít, sacerdotewã ĩ maáh bʉ́dí ãt íijip wʉt jĩ. Ã íijat jʉ́ʉtna, ã́ih jih bóo yégueh chóodih ãt yeo wáyap wʉt jĩ. Pánih yeo wáina, ãjeéh jʉmnitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Nin newé ‘Weém Dios wʉ̃ʉ́h caá’, ã niíj yeenachah, yeéb nihat ñi joiná beé. Pánihna, bita ĩ naáwátdih jwĩ náahcan caá.
66¿Yeébboó ded pah tigaá ñi niíj jenah joí? queétdih ãt niijíp wʉt jĩ. —Caandíh peéh mao yohat caá náahap, ĩt niíj jepahap wʉt jĩ.
67Páant niijnít, Jesúíh móotdih coí jã́hanit, téihyajĩh ĩt póocop wʉt jĩ. Bitabʉt téihyajĩh ã́ih móotdih ĩt mawap wʉt jĩ.
68Pánih maonit, nin pah caandíh ĩt niíj deoh naáwáp wʉt jĩ: —Dios ã wahni Cristo jʉmna, ma naáwá ¿déhe tibeé meemdíh mao? ĩt niijíp wʉt jĩ.
69Páant ĩ chãjat pónih, wáihyat jʉ́dʉ diítna Pedro ã mée chʉ́ʉdʉchah, teo wʉ̃hnih ã pebh jʉibínit, nin pah mit niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Meembʉ́t Jesús Galilea baácdih bóojeéh péeni nihcan niít? mit niijíp wʉt jĩ.
70—Ãjeéh péeni nihcan caá. ¿Ded pah niij tígaá ma chãj? Pedro caántdih ãt niíj yee jepahap wʉt jĩ.
71Páant niijnítjeh, tʉʉ cʉ́ʉt jwẽ́ejmant bejnit, jẽcna ãt jwei béj ñʉhʉp wʉt jĩ. Páant caánboó ã jwei ñʉ́hʉchah, biíh wili jwʉh caandíh mit enep wʉt jĩ. Pánih ennit, caanjĩ́h jʉmnitdih nin pah mit niijíp wʉt jĩ: —Nin Jesús Nazaret tʉ́tchidih bóojeéh jʉmni caá, mit niijíp wʉt jĩ.
72—Dios ã enechah, yoobópdih wã naóhna caá. ¡Ma niijní newédih wã jéihcan caá! Pedro ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
73Páant ã niiját tʉ́ttimah, caanjĩ́h ñʉhnitboó Pedro pebh bejnit, —Yoobópdih meém ĩjeéh péeni mʉn tigaá. Míih wéheat Galilea baácdih moón ĩ wéheat pah caá ã jʉmʉp. Nihat caandíh pej jʉm bejnit Galilea baácdih moón ĩ jʉmʉchah, meembʉ́t ĩjeéh jʉmni mʉn tigaá, ĩt niijíp wʉt jĩ.
74—Weém yeeni nihcan caá. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. ¡Ñi niijnídih weém wã jéihcan caá! Páant yoobópdih wã naóhcah, ¡Dios weemdíh ã peéh chãja naáh! ãt niijíp wʉt yʉh jĩ. Páant ã niijíchahjeh, mʉjbai ãt ewep wʉt jĩ.
75Páant ã ewechah joinít, “Mʉjbai ã ewat pínah jã́tih, biíc peihcanni láa ‘Caandíh wã jéihcan caá’, ma niijbípna caá”, Jesús ã niijátjidih ãt náhninap wʉt jĩ. Pánih náhnina, bac bejnit, bʉ́dí ãt jʉñʉ́p wʉt jĩ.